Voor u ligt de programmarekening 2017 van de gemeente Oss. Deze programmarekening bestaat uit het jaarverslag en de jaarrekening. Hiermee leggen wij, het college van B&W, verantwoording af over het gevoerde beleid van de gemeente in 2017.
Deze verslaglegging over de gemeentelijke prestaties en bestedingen in het jaar 2017 zijn uitwerkingen van de beleidsvoornemens uit de programmabegroting.
In de aanbiedingsbrief hiervoor is al ingegaan op het inhoudelijke verhaal. In dit hoofdstuk ligt de nadruk op bijzonderheden in financieel opzicht.

De jaarrekening 2017 sluit met een positief saldo van € 4,6 miljoen. In de volgende tabel zijn de rekeningcijfers vergeleken met de bijgestelde begroting (na verwerking van de 3O-ontwikkelingen in de financiële tussenrapportage 2017 en de programmabegroting 2018-2021).

In het hoofdstuk Bestemming rekeningresultaat wordt voorgesteld het saldo van € 4,6 miljoen als volgt in te zetten:

• Een bedrag van € 3,4 miljoen overhevelen naar 2018 voor de uitvoering/afronding van diverse projecten.
• Het resterende bedrag van afgerond € 1,2 miljoen storten in de algemene reserve.

Het positieve saldo van de jaarrekening kent een aantal oorzaken. In de volgende tabellen zijn de belangrijkste voor- en nadelen opgenomen. Deze voor- en nadelen verklaren per saldo een bedrag van € 4,2 miljoen.

Belangrijke voordelen

Belangrijke nadelen

Belangrijke mutaties in reserves
Onderstaande posten zijn belangrijke afwijkingen binnen reserves. Per saldo hebben deze afwijkingen geen effect op het jaarrekeningresultaat. Wel hebben ze direct invloed op de reservepositie.

Een uitgebreide toelichting op de financiële afwijkingen is in de programma’s van het jaarverslag opgenomen.

In deze paragraaf wordt in het kort de financiële positie van de gemeente weergegeven door te kijken naar de volgende onderdelen:
A. Weerstandsvermogen en weerstandsratio
B. Financieringspositie
C. Reservepositie

A. Weerstandsvermogen en weerstandsratio

Het weerstandsvermogen geeft de financiële gezondheid van de gemeente weer. We drukken deze uit in een ratio. De uitkomst van de ratio moet in beginsel minimaal 1 zijn.
Op hoofdlijnen is het beeld als volgt:

De conclusie uit de tabel is dat de incidentele weerstandscapaciteit van voldoende omvang is om de gekwantificeerde risico’s te ondervangen. Er is ook ruimte voor het opvangen van risico’s die nog te onzeker zijn en daarom als ‘PM’ zijn ingeschat. Bij de structurele risico's is de ruimte beperkt. In de rest van de paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing lichten we deze uitkomsten toe.

B. Financieringspositie

De financieringspositie geeft de verhouding aan tussen beschikbare financieringsbronnen op langere termijn (reserves, voorzieningen en langlopende geldleningen) ten opzichte van de investeringen in vaste activa. Hiermee geeft het dus aan op welke manier de activa gefinancierd zijn.
De financieringspositie geeft aan dat er eind 2017 een financieringsoverschot is van afgerond € 50 miljoen. Hiervan kan het volgende overzicht worden gegeven:

De gemeente is in verhouding in totaal dus meer gefinancierd met langlopende middelen. Dit komt doordat we onze voorraad aan grondexploitaties (€ 47,8 miljoen) ook grotendeels gefinancierd hebben met langlopende middelen. Binnen de financiering is sprake van een toename van de reserves met € 12,4 miljoen, een toename van de voorzieningen met € 2,5 miljoen en een afname van de langlopende geldleningen met € 18,7 miljoen.

Voor meer informatie verwijzen we naar de toelichting op de balans.

C. Reservepositie

De reservepositie geeft het volgende beeld:

De totale reservepositie (inclusief resultaat van de jaarrekening) van de gemeente is met € 12,4 miljoen toegenomen. De algemene reserve is toegenomen met een bedrag van € 9,3 miljoen. Daarmee is de reserve tijdelijk boven de norm. Rekening houdend met bedragen die conform besluitvorming hier nog uitgehaald worden in de komende jaren komt de algemene reserve uit op de norm.
De algemene bedrijfsreserve van het grondbedrijf blijft positief met een saldo van € 9,5 miljoen.

De reserves die ingezet worden ter dekking van de begroting en voor afschrijvingslasten dalen conform eerdere besluitvorming. De overige bestemmingsreserves blijven stabiel qua saldo.
Voor meer informatie verwijzen we naar de toelichting op de balans, onderdeel reserves.

De verwachte winstnemingen over de jaren laten de volgende prognose zien:

Uit deze overzichten valt op te maken dat we tot het einde van de looptijd voor de diverse complexe nog een toekomstige winst van € 41,1 miljoen verwachten. Winstnemingen gaan naar de ABR (algemene bedrijfsreserve grondbedrijf). De ABR dient namelijk als weerstandsvermogen. Als het weerstandsvermogen voldoet aan de eisen van de stresstest en de toetsen dan kunnen we eventueel afromen naar de algemene dienst.
De komende jaren zijn de verwachte winsten uit projecten in het grondbedrijf hoger dan eerder verwacht. Dit wordt vooral veroorzaakt door de nieuwe, verplichte methode van winstneming. In deze overzichten is overigens geen rekening gehouden met eventuele vennootschapsbelasting.

Reserves en voorzieningen grondbedrijf

De algemene bedrijfsreserve van het grondbedrijf (ABR) is bedoeld om conjuncturele risico’s af te dekken. De reserve planeconomische risico’s is voor de dekking van risico’s in projecten die onvoldoende of geen winstpotentie bezitten. Daarnaast worden concrete voorzieningen gevormd voor te verwachten exploitatieverliezen c.q. afboekingen van boekwaarden naar marktwaarde in de huidige bestemming.
De algemene bedrijfsreserve van het grondbedrijf (ABR) stijgt in de komende jaren. Bij deze stijging moeten we wel een kanttekening plaatsen dat we in 2018 een nieuw risicomodel gaan opzetten ten behoeve van de hoogte van de algemene bedrijfsreserve. In het volgende schema is een totaaloverzicht gegeven van de ontwikkeling van de ABR in 2017:

Op basis van een meerjarenprognose en de risicoanalyse is het verloop van de reserves en voorzieningen binnen het grondbedrijf als volgt:

In dit overzicht is rekening gehouden met het besluit van de gemeenteraad in december 2017 om uit de algemene bedrijfsreserve een bedrag van € 6,6 miljoen (de contante waarde ervan) te halen voor de ontwikkeling van Walkwartier. Door toekomstige winstnemingen zal de algemene bedrijfsreserve de komende jaren verder gaan stijgen.
In de reserve planeconomische risico’s zijn projectrisico’s voor een bedrag van ruim € 1,1 miljoen afgedekt.
Voor het project Heesch-West is op basis van de regionaal vastgestelde grondexploitatie een verwacht verlies van € 13,1 miljoen afgedekt (in een voorziening). Daarnaast hebben we op basis van onze risicoanalyse een aanvullende risicoreserve van afgerond € 2 miljoen voor Heesch-West gevormd. Verder zijn verliesvoorzieningen van ruim € 2 miljoen gevormd vooral voor zogenaamde programma projecten.

Voor een specificatie verwijzen we naar het MPG, de paragraaf grondbeleid en de toelichting op de balans.

In de jaarrekening wordt voorgesteld om het positieve saldo van afgerond € 4,6 miljoen te bestemmen. Voorgesteld wordt om voor concrete projecten een bedrag van € 3,4 miljoen over te hevelen naar 2018 om deze projecten in 2018 alsnog uit te voeren/af te dekken.

Van het restant van afgerond € 1,2 miljoen wordt voorgesteld dit in de algemene reserve te storten. De algemene vrije reserve is bestemd voor de opvang van algemene risico's en fluctuaties in de rekeningresultaten. De norm voor de algemene reserve is 10% van de algemene uitkering. Dat komt neer op een bedrag van € 16 miljoen. Op basis van de begroting 2018 is deze norm afgerond € 16 miljoen. Dit is te splitsen in:

• ‘reguliere’ algemene uitkering: € 9 miljoen
• sociaal domein: € 7 miljoen (deze norm is inclusief gelden die we als centrumgemeente aan beschermd wonen uitgeven).   

De hoogte van de algemene reserve is afgerond € 21 miljoen (voor bestemming rekeningresultaat). De voorgestelde storting van € 1,2 miljoen zorgt er voor dat de hoogte van de reserve eind 2018 uitkomt op € 17 miljoen.

De accountant heeft op grond van artikel 213 van de Gemeentewet naast een getrouwheidsonderzoek ook een rechtmatigheidsonderzoek uitgevoerd naar de baten, lasten en balansmutaties. De controleverklaring hierover is in het accountantsverslag opgenomen.