Hoe we het gewenste resultaat willen realiseren, hebben we in onze Duurzaamheidscirkel beschreven (14 april 2016). We hebben gekozen voor een nieuwe aanpak via de volgende sporen:

• Ambitie: van veilig ver weg naar concreet dichtbij;
• Impact: van veel nieuwe initiatieven naar massa;
• Commitment: van eens-zijn naar resultaat;
• Voorbeeld: zelf het goede voorbeeld geven;
• Focus aanbrengen: aandacht en middelen concentreren;
• Draagvlak: veel aandacht voor awareness, kennis en betrokkenheid.

In januari 2017 hebben we door CE Delft ons energiegebruik in Oss laten inventariseren: voor Wonen, Werken en Verkeer. De gemeenteraad heeft op 6 juli 2017 de verkenning grootschalig opwekken van duurzame energie vastgesteld.  Vervolgens heeft het college op 19 december 2017 het uitvoeringsprogramma energiebesparing vastgesteld. Daarin is een overzicht van de energiebesparing in de drie genoemde sectoren en in de gemeentelijke bedrijfsvoering opgenomen. Met name voor ons als gemeente Oss zelf is inzichtelijk gemaakt wat wij in 2017 hebben gedaan en wat we in 2018 gaan doen om energie te besparen.

In het kader van besparen van energie hebben we de volgende acties ondernomen:

• We hebben het project Potgieterstraat (‘Duurzaam wonen met Janneke’) ingezet als pilot voor verduurzaming van woningen.
• Voor Brabant Woont Slim voerden we het project Slim Wonen Advies uit.
• We  hebben met de woningcorporaties BrabantWonen en Mooiland prestatieafspraken gemaakt om de sociale woningvoorraad te verduurzamen.
• We hebben de duurzaamheidsleningen vereenvoudigd en hier extra budget voor beschikbaar gesteld.
• Onder de noemer van Oss Innoveert, voeren we de pilot Woonconnect uit.
• In het kader van de burgerparticipatie zetten we in op buurkracht buurten (zie ook het thema Kracht van de samenleving).
• We hebben intensief overlegd met de energie coöperaties ECO en ESCOSS en hen ondersteund.
• We zijn met het bedrijfsleven -als grootverbruiker- het gesprek aangegaan over het belang van energiebesparing en mogelijkheden voor opwekking.
• We zijn verder gegaan met de verduurzaming van de gemeentelijke gebouwenportefeuille. Ook verstrekken we leningen aan sportverenigingen om energiebesparende maatregelen te nemen (zie hiervoor ook programma 3. Voorzieningen voor sport, cultuur en ontmoeten).
  • We hebben met de jongerenraad gesproken en gastlessen gegeven op scholen om de generatie van de toekomst bij het thema duurzaamheid  te betrekken.
  • Het dak van de sporthal Mondriaan is ingezet voor de energie coöperatie ECO. Op dit dak liggen zonnepanelen die met behulp van de 'postcoderoos regeling' duurzaam energie opwekken voor inwoners van omringende huizen.

In het kader van het duurzaam inkopen hebben we ingezet op de volgende acties:

• We werken met het manifest maatschappelijk verantwoord inkopen. In dat kader wordt een actieplan Maatschappelijk Verantwoord Inkopen opgesteld (begin 2018 gereed).
• We zetten in op het duurzaam inkopen van stroom en gas. Dit wordt in 2018 opnieuw aanbesteed. We onderzoeken of de inkoop op regionale schaal kan.  
• In de openbare ruimte is duurzame inkoop een aanbestedingsonderwerp, zie hiervoor programma 5. Mobiliteit en openbare ruimte.

Voor het duurzaam opwekken van energie hebben we het volgende gedaan:

• Na een intensief en veel besproken traject zijn in december 2017 de plannen voor een windmolenpark op industrieterrein Elzenburg-De Geer in de gemeenteraad ter besluitvorming voorgelegd. Toen heeft de raad besloten om de bestemmingsplan procedure te starten voor de plaatsing van een energiepark op Elzenburg-de Geer van 7 (te beginnen met 5) windmolens en zonnevelden.
• We werken er aan om in de Lithse, Geffense en Rosmalense Polder een energielandschap te creëren met ruimte voor energy-farming: de koppeling van energieopwekking aan agrarische bedrijven. Vanuit het gegeven dat ons grote buitengebied unieke mogelijkheden biedt voor grootschalige energieopwekking en vanuit de overtuiging dat we daarmee wenselijke ontwikkelingen met betrekking tot de agrarische sector creëren. Aanvankelijk stond het provinciaal beleid dit niet toe. Onze inspanningen daarvoor hebben er niet alleen toe geleid dat deze mogelijkheid is geopend maar ook dat Oss, de provincie Noord-Brabant en 's Hertogenbosch een samenwerkingsverband zijn aangegaan voor grootschalige energieopwekking in het poldergebied.
• Ook voor Heesch-West, het gezamenlijke industrieterrein van Oss, Bernheze en 's Hertogenbosch, zijn concrete plannen in voorbereiding voor de plaatsing van windmolens en zonnevelden. We faciliteren op dit moment de realisatie van een of meer zonneweiden bij Heesch-West voor in totaal 21.000 panelen.
• We communiceren naar en met onze inwoners en bedrijven over duurzaamheid. De nieuwe website is een instrument om kennis en initiatieven te delen. We stimuleren en faciliteren (burger)initiatieven. We brengen laagdrempelig concrete duurzame voorbeelden voor het voetlicht.

• We voerden de ‘100-100-100 proef’ uit in het kader van ‘leven zonder afval’: in deze proef scheiden 117 huishoudens 100 dagen lang 100% hun afval. In 100 dagen hadden de deelnemende huishoudens 14 kilo restafval tegenover 114 kilo restafval bij huishoudens die niet deelnamen. Deze proef laat zien dat er nog veel winst te halen is in het verminderen van de hoeveelheid restafval door goed het afval te scheiden. Dat begint met de motivatie daartoe.
• In het restafval zit nog 40% GFT-afval. Om te onderzoeken of vaker het GFT-afval ophalen effect heeft op het scheiden van GFT-afval voeren we twee proeven uit: een proef met wekelijks GFT ophalen en een proef met seizoensgebonden GFT inzamelen. De proeven startten in september en oktober 2017 en hebben een looptijd van 1 jaar (zodat alle seizoensinvloeden worden meegenomen).
• We voerden communicatiecampagnes uit voor PMD, Wecycle en glas.
• In 2017 is het besluit genomen om een duurzaamheidsplein te realiseren op de Maaskade. Hierbinnen gaan de gemeentelijke milieustraat en het kringloopbedrijf samenwerken om grondstoffen zoveel mogelijk te hergebruiken. Op het plein komen medewerkers te werken met een afstand tot de arbeidsmarkt. Realisatie van het duurzaamheidsplein is voorzien in 2018.
• We gaven op scholen gastlessen over het beter scheiden van afval en het hergebruik van de verschillende soorten grondstoffen uit het afval.
• We onderzochten samen met het Kringloopbedrijf de mogelijkheden voor vestiging van een kringloopwinkel in de binnenstad van Oss. Dit bleek niet haalbaar.
• We organiseerden een interactieve tentoonstelling over afval bij het NME (Afvalexperience).
• In een podiumbijeenkomst afval informeerden we de gemeenteraad over de stand van zaken rondom huishoudelijk afval en over mogelijkheden voor de vervolgaanpak afval. Daarbij zijn de opties ‘tariefzak’ en ‘natte nascheiding’ nader toegelicht. We zullen in een nota de keuzes voor de vervolgaanpak van afval in 2018 voorleggen aan de gemeenteraad.
• We voerden het project nudging afval uit, gericht op het tegengaan van bijplaatsingen van afval bij ondergrondse container door het uitvoeren van interventies (nudges) en de basisvoorzieningen bij de containers op orde te brengen (schoon, netjes, duidelijke informatie).
• Op 11 april 2017 ondertekenden we het Nationaal Grondstoffenakkoord. Daarmee gaan we naast afval breder inzetten op circulaire economie. In het najaar van 2017 zijn we in samenwerking met het Osse bedrijfsleven gestart met een verkenning naar kansen voor circulaire economie in Oss. Resultaten van de verkenning worden in kwartaal 1 van 2018 verwacht.
• Door de HAS is onderzoek gedaan naar kansen voor verduurzaming van de verpakkingsindustrie in Oss. Aan de hand van ketenstappen, trends en Global Goals zijn verschillende kansen geformuleerd voor zowel de gemeente als voor bedrijven. We betrekken deze kansen bij het opstellen van een plan van aanpak voor  circulaire economie.

• In november 2017 is de Routekaart Groen, Blauw & Natuur (GBN) vastgesteld door de raad. Hierin staat hoe we de komende 3 jaren de kwaliteit, kwantiteit en beleving van het GBN in de gehele gemeente Oss gaan verbeteren.
• We hebben een start gemaakt met het verbeteren van het bestaande Natuurnetwerk Brabant (NNB) door ons eigen Osse netwerk GBN te maken. Dit doen we gebiedsgericht en samen met partners in het veld. In dit kader hebben we in 2017 ingezet op een verbetering van de boomstructuren, groen in de stad (operatie steenbreek) en projecten binnen het project meanderende maas (inclusief bakerbomen).  
  Zie ook programma 5. Mobiliteit en openbare ruimte.
• We hebben gewerkt aan het vergroten en verbinden van natuur met recreatie, zoals in de projecten van Meer Maashorst en Landerij VanTosse.
• In 2017 is het nieuwe riviernatuurgebied De Hemelrijkse Waard geopend. Natuurmonumenten heeft in dit gebied een 3 kilometer lange nevengeul en 225 hectare nieuwe natuur gemaakt. Dit draagt behalve aan de natuur ook bij aan de waterveiligheid en de recreatiemogelijkheden.
• Veelbelovend zijn de waterveiligheidstrajecten langs de Maas. Als die doorgaan, ontstaat een heel groot aaneengesloten waternatuurgebied. We hebben de vorming van een Maasbelevingscentrum geagendeerd.
• Onze inzet voor het behoud van de bakenbomen daar waar dat kan, heeft bijval gekregen van andere gemeenten en de provincie Noord-Brabant. Het ziet ernaar uit dat hiervoor een nieuw perspectief is ontstaan.
• Samen met de dorpsraad Berghem en Stichting Landschapsbeheer hebben we een plan gemaakt voor het gebied tussen Oss en Berghem: De Spaander Straatsche Akkers. Het agrarische gebied wordt omgevormd naar een landschapspark met wandelpaden, een natuurzone, akkers met granen, bloemrijke bermen, scheg met ‘Zonnebloemen’(zonnepanelen) en natuurlijk spelen. De uitvoering is gestart en gaat verder in 2018.
• Samen met de provincie Noord-Brabant en Stichting Landschapsbeheer Oss investeren we flink in de ecologische verbinding tussen de Geffense Bosjes en Herperduin. We hebben hier poelen, houtwallen, houtsingels, een dassentunnel onder De Nieuwe Hescheweg, twee paddenpassages onder de Sint Wilpertslaan, bloemrijke akkerranden, bloemrijke bermen, een bijenstal, een groot insectenhotel, een landmark van boomstammetjes (entree Landerij VanTosse) en natuurakkers gerealiseerd.
• We hebben in de Landerij VanTosse circa 17 hectare omgevormd van agrarisch naar natuurvriendelijke akkers. In het bestemmingsplan zijn deze akkers ook bestemd als natuurakkers.
• Samen met de gemeente Bernheze hebben we in 2017 met IVN Brabant, Wageningen Environmental Research en EIS een bijenkansenkaart laten maken. Voor de Lithse Polder is tevens een bijen-maatregelenkaart gemaakt.
• We hebben een begin gemaakt met het realiseren van ecologische en bij-vriendelijke bermen. In 2017 zijn circa 30 km ecologische bermen in de Lithse Polder gerealiseerd.
• Binnen het project Biodiversiteit op Boerenerven zijn in 2017 214 nestkasten, 584 bomen, 4202 stuks beplanting voor heggen en 5474 stuks beplanting voor houstingels gerealiseerd op boerenerven.
• We onderhouden de omgeving op een duurzame manier met ecologisch beheer in de stad en in het buitengebied.
• In 2017 is er in de Maashorst opnieuw gesproken over het functioneren, de financiën en de governance. Hierover worden in 2018 besluiten genomen. “Het Osse model” van de verbinding tussen natuur en recreatie is als voorbeeld aangehaald.
• Het speelbos Herperduin is opgeleverd, de faunapassages onder de Nieuwe Hescheweg zijn gerealiseerd, het VanTosse herdenkingsbos is aangelegd en de panelen van het fietsnetwerk zijn geplaatst.  

• We hebben samen met de B6 gemeenten, provincie, de waterschappen en kennispartners een klimaatadaptatietoets ontwikkeld. Deze klimaatadaptatietoets geeft invulling aan onze taak om vanaf 2020 klimaatadaptief bouwen, ontwerpen en beheren onderdeel van ons beleid en handelen te laten zijn.
• Ook zijn we binnen hetzelfde samenwerkingsverband in 2017 gestart met het ontwikkelen van een klimaatadaptatiemonitor. Deze monitor brengt in beeld: waar staan we als gemeente, hoe klimaatrobuust is onze gemeente, waar zitten knelpunten t.a.v. wateroverlast, hitte, droogte (op wijkniveau en indien mogelijk op straatniveau)? Het resultaat is medio 2018 gereed.
• We ontvingen een subsidie Deltaplan Hoge Zandgronden (€ 387.000). Deze subsidie zetten we in voor het project ‘verbeteren waterkringloop’. Dit omvat een pakket aan maatregelen die we in 2017/2018 uitvoeren waarbij afkoppelen, conserveren en communiceren worden gecombineerd. Doelstelling is de sponswerking van het bebouwde gebied te vergroten, water nuttig in te zetten en bewoners bewuster te maken van de effecten van en noodzakelijke aanpassingen op klimaatverandering.
• We zijn gestart met een regenwaterstresstest binnen de bebouwde kernen van de gemeente. Deze gaat in 2018 een beeld geven van klimaatbestendigheid t.a.v. intensievere buien door klimaatverandering.
• De gemeente Oss heeft zich met de partners in het watersamenwerkingsverband As-50+ aangesloten bij Operatie Steenbreek. Daarmee zijn instrumenten beschikbaar om ook bewoners en bedrijven te stimuleren en te ondersteunen in verdere vergroening van de eigen tuinen en terreinen. In 2018 volgen concrete publieksacties.
• We hielden samen met Waterschap Aa en Maas, ZLTO, de woningcorporaties Mooiland en Brabant Wonen twee maal een Weerberaad. Dit beraad zet in op gezamenlijk werk maken van klimaatadaptatie, waarbij we concrete onderwerpen en acties benoemen waarmee we toe willen werken naar een klimaatrobuuste gemeente Oss.
• In 2017 zijn 6 van de 10 nieuwe drinkwatertappunten gerealiseerd. In 2018 volgen de overige 4. We organiseerden een podiumbijeenkomst klimaat met gastsprekers (waaronder Helga van Leur), om de gemeenteraad te informeren en awareness voor de thematiek te versterken.
• We participeren in het project Meanderende Maas. Doel van dit project is het gebied te laten voldoen aan de nieuwe waterveiligheidsnormen. Onderdelen zijn dijkversterking, rivierverruiming en gebiedsontwikkeling. In 2017 zijn de voorbereidingen gestart voor de planontwikkeling. In 2020 moet het plan klaar zijn.

• De provincie Noord-Brabant heeft haar beleid voor de veehouderij fors strenger gemaakt om de transitie in de veehouderij te versnellen. Oss heeft in de voorbereiding van dit beleid input geleverd en na vaststelling van het beleid zijn we met de Osse agrarische sector in gesprek gegaan om de gevolgen hiervan in kaart te brengen. We hebben met circa 200 mensen uit de sector gesproken. In de uitvoering heeft het provinciale beleid gevolgen voor onze organisatie.
• In de RIVM rapporten ‘Veehouderij en Gezondheid Omwonenden-aanvullende studies’ (VGO 1 + 2) is een verband ontdekt tussen het voorkomen van ademhalingsaandoeningen in de directe nabijheid van agrarische bedrijven. Samen met de regionale kopgroep Intensieve Veehouderij van Agrifood Capital heeft Oss de gevolgen hiervan in kaart gebracht en het VGO2 rapport vertaald naar de gemeentelijke organisatie.
• Om de laatste kennis rondom gezondheidsrisico’s rond veehouderijen te kunnen meewegen bij een aanvraag hebben we met de raad gesproken over het opnemen van de aanduiding van veetypen in het bestemmingsplan Buitengebied. Dit wordt nu verwerkt in het bestemmingsplan. Ook hebben we met de raad gesproken over gezondheidseffecten van plattelandswoningen, nevenactiviteiten en mantelzorgwoningen op een agrarisch bedrijf.  
• In 2017 hebben we met de agrarische sector intensief gesproken over de kansen van energieopwekking. De Lithse/Geffense Polder is daar een voorbeeld van. Ook in het kader van het verbod op asbestdaken in 2024 en in het kader van vrijkomende agrarische bebouwing vormt energieopwekking een kans. Voor dat laatste zal een ruimer herbestemmingsbeleid in 2018 aan de raad worden voorgelegd.
• De mogelijke komst van de mestfabriek op bedrijventerrein Elzenburg heeft in 2017 geleid tot maatschappelijke onrust. Onze inzet richt zich op specifieke waarborgen voor inwoners van de gemeente onder andere op het vlak van geur, gezondheid en overlast.
  De rechtbank heeft ons in het gelijk gesteld en de door de provincie Noord-Brabant verleende omgevingsvergunning vernietigd. De gemeenteraad van Oss heeft hierna een voorbereidingsbesluit genomen om de komst van een mestfabriek op een bedrijventerrein voor 1 jaar te verbieden. Begin 2018 zal door de gemeenteraad een nota van uitgangspunten worden vastgesteld als uitgangspunt voor mestverwerking op een bedrijventerrein.  
• De geitenhouderij in Herpen, waar 10 jaar geleden q-koorts uitbrak, heeft een nieuwe omgevingsvergunning aangevraagd voor uitbreiding van het aantal dieren. Omdat de aanvraag niet binnen de gestelde termijnen aan de provinciale ammoniakreductie voldeed is de aanvraag in november 2017 buiten behandeling gesteld. Op de locatie hebben meerdere controles plaatsgevonden en er is met de ondernemers veelvuldig gepraat over alternatieve opties voor de toekomst van het bedrijf. Er is intensief contact met de bezorgde omwonenden.
• Via Agrifood Capital hebben we input geleverd voor de uitvoeringsagenda Brabantse Agrofood 2020. Onder andere door te participeren in regionale kopgroep.  

• We bevorderen de kwaliteit in de leefomgeving en de gezondheid van inwoners door knelpunten aan te pakken en zo mogelijk te voorkomen. Anticiperend op de invoering van de Omgevingswet zijn we aan de slag met een integrale benadering van ons milieubeleid.
• In voorbereiding op het raadsbesluit inzake de aanleg van een windmolenpark Elzenburg-De Geer in het ruimtelijke spoor is een zorgvuldig MER-proces doorlopen. Met veel aandacht voor de inhoud, maar ook voor bespreking hiervan met belanghebbenden.
• We hebben in april 2017 de geurnormen voor Oss en Geffen geharmoniseerd.
• We hebben op verzoek van de agendacommissie van de gemeenteraad een podiumbijeenkomst over houtrook georganiseerd. Met deze podiumbijeenkomst is inzicht gegeven in de gezondheidsaspecten, de klachten  hierover en de mogelijkheden van gemeenten om hierop te acteren. Dit gaf geen aanleiding tot actie.
• Op basis van de initiatieven in 2017 gaan we invulling geven aan het Plan van Aanpak Asbestvrij Oss. In samenspraak met  de regio gaan we aan de slag om eigenaren van asbestdaken zoveel mogelijk te stimuleren om versneld te gaan saneren.
• Over het nachtelijk gebruik van het goederenspoor naar de Osse haven hebben wij verschillende keren met de gemeenteraad en omwonenden gesproken. Om goed in beeld te brengen welke effecten het nachtelijk vervoer heeft, voerden we in 2017 geluidsmetingen uit en hebben we de GGD gevraagd om ons te adviseren. Begin 2018 verwachten we de uitkomsten hiervan.
• We hebben onderzoeken gedaan naar (vermeende) grondverontreiniging o.a. in het Jan Cunenpark.
• In de openbare ruimte hebben we verbeteringen in de milieuomgeving aangebracht d.m.v. asbestsaneringen (o.a. De Oorsprong in Geffen en Vijfvingerkruid in Berghem) en geluidssaneringen (Zevenbergseweg, Ruwaardsingel en de Nieuwe Hescheweg).
• Voor de Eikenboomgaard is een geluidsprofiel opgesteld (vanwege geluid bij evenementen in het centrum) en een onderzoek gevelmaatregelen woningen gestart.

In dit programma werken we aan onze duurzaamheidsdoelstellingen voor energie, afval en grondstoffen, de kwaliteit van onze natuur en buitengebied en klimaat. Dat hebben we hiervoor uitgebreid toegelicht.